ص:2

آیت الله مرتضی بنی فضل (مجموعه حیات نیکان جلد (22))

کد: 1711

نویسنده: فیروزه سادات امیرمالایی

ناظر محتوایی: سعید عباس زاده

تهیه کننده و ناشر: مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما

ویراستار: مجتبی مهدوی

طراح جلد: مسعود نجابتی

نوبت چاپ: اول / 1390

شمارگان: 1200

بها: 9000 ریال

حق چاپ برای ناشر محفوظ است

نشانی: قم، بلوار امین، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما

تلفن: 2919670 _ 0251 دورنگار : 2915510

تهران: خیابان جام جم، ساختمان شهید رهبر، طبقه زیرزمین

تلفن: 22014738 _ 021 نمابر: 22164997

دفتر خراسان: مشهد _ خیابان امام خمینی رحمه الله ، انتهای باغ ملی،

ساختمان صبا، طبقه سوم

تلفن: 2215108 _ 0511 نمابر: 2215106

info@irc.ir www.irc.ir

شابک: 6-160-514-964-978 / ISBN: 978-964-514-160-6

ص:3

ص:4

ص:5

ص:6

ص:7

قرار داشت، دویدند و برای گاوها یونجه ریختند. مادر از باغچه صدا زد: مواظب باشید! نزدیک گاوها نرید. خدای نکرده بلایی سرتون نیارن!

ابوالحسن از دیواره میله ای محل نگهداری گاوها بالا رفت و گفت: نه آنا مگه می تونن؟ شاید مرتضی بچه باشه، اما من مَردَم.

مرتضی دست هایش را به طرف ابوالحسن دراز کرد و با التماس گفت: داداش تورو خدا کمکم کن منم بیام بالا. می خوام گاوسواری کنم. ابوالحسن که با پایش آهسته به سر گاوها می زد، گفت: نه نه تو نمی تونی! بچه ای، یه وقت بلا سرت بیاد، اون وقت آقاجان منو می کشه. بدو برو با مرغ ها بازی کن. گاوبازی که کار تو نیست... . حرفش هنوز تمام نشده بود که با ضربه سر یک گاو به زمین افتاد و از صدای جیغ او مادرش سراسیمه خود را به طویله رساند و آهسته به کتف ابوالحسن که روی زمین افتاده بود، زد و گفت: هر چی بهت گفتم گوش ندادی، فقط برای این بچه هارت و هورت کردی.

_ سنش از تو کمتره، اما عقلش از تو بزرگ تره، نصف تو اذیّت نداره.

ابوالحسن که از شدت درد گریه می کرد گفت: _ آنا تو رو به خدا سر این گاو رو ببر. پامو شکوند. گاوت خیلی خره. مادر، ابوالحسن را بلند کرد و گفت: به خدا هر روز کارهامو خودم

ص:8

می کردم و هیچ اتفاقی نمی افتاد؛ یه امروز ازت کمک خواستم ها! باید ببرمت پیش اکبر شکسته بند، ببینم پات نشکسته باشه.

ص:9

خدا! ولی مرتضی به سن مدرسه رسیده و شما هم هیچ فکری براش نکردید، همه اش می گید مدارس دولتی به صلاح بچه من نیست. خب لااقل ببرید اسمشو تو مکتب رباب خانم بنویسید.

_ می دونم، خودمم به فکرم و همین فردا می رم تحقیق تا ببینم اول بره مکتب رباب خانم بهتره یا مثل ابوالحسن، از اول بفرستمش مکتب آمیرزا محمود. ان شاءالله پسرمو می فرستم مکتب تا مثل آقاها باسواد بشه!

مرتضی از شدّت خوش حالی چند بار بالا و پایین پرید و پدر اشک های گوشه چشمش را پاک کرد و خندان از جایش بلند شد و رو به مرتضی گفت: زود می فرستمت مکتب، پسرم! تمام آرزوم اینه که بچه هام به جایی برسند.

روزها برای مرتضی خسته کننده و طولانی شده بود. او در انتظار رفتن به مکتب بود و حتی حوصله نداشت که سر به سر مرغ و خروس ها بگذارد و دیگر سراغ گاوها هم نمی رفت. او آرام و بی صدا با ماهی های قرمز حوض بازی می کرد.

یک روز پدر به خانه آمد و با صدای بلند گفت: دختر عمو! از فردا کمک دستت مشغول می شه . دیگه آقا مرتضی وقتش پر شد! مرتضی با خوشحالی ترکه ای را که در دست داشت کنار حوض انداخت؛ به طرف پدر دوید و گفت:

_ آقاجون اسممو نوشتید؟ یعنی منم می تونم مثل داداش ابوالحسن قرآن بخونم؟

ص:10

_ آره پسرم! ولی باید قول بدی هم به درست برسی و هم مثل داداش یوسف به آنا کمک کنی.

مرتضی انگشت های دست راست پدر را کشید و گفت:

قول می دم آقاجون، قول مردونه مردونه!

ص:11

کوچکشان بود، گفت: تو که فقط دو سال از من بزرگ تری! چرا همه اش می گی خیلی بزرگ تری و هر چی دلت می خواد بهم زور می گی؟ الان که باسواد شدم دیگه نمی تونی سرم کلاه بذاری! و شروع کردن دور حوض آبی رنگ حیاط دویدن.

مرتضی، حروف ابجد و روخوانی قرآن را از رباب خانم یاد گرفته بود. روز شیرینی خوران ختم قرآن بود که مادر، او را با یک جعبه شیرینی پیش رباب خانم فرستاد. هر کدام از بچه ها هدیه ای برای رباب خانم برده بودند. بچه ها، گوش تا گوش اتاق کوچک نشسته و هدیه هایشان را روی طاقچه وسط اتاق، جایی که رباب خانم نشسته بود، گذاشته بودند.

درس قرائت که شروع شد، بچه ها همراه با رباب خانم شروع کردند به قرائت سوره حمد و بعد از آن، آیة الکرسی را خواندند. رباب خانم، یکی از جعبه های شیرینی را باز کرد و بین بچه ها تقسیم کرد. بچه ها شیرینی به دست از اتاق خارج می شدند؛ اما مرتضی، همچنان یک ساعتی پشت در خانه او نشسته بود، تا اینکه رباب خانم از خانه بیرون آمد و با تعجب پرسید: مرتضی چرا اینجا نشستی؟ مرتضی نگاهی به او انداخت و با بغض گفت: من که فقط می تونم قرآن بخونم، حالا باید چیکار کنم تا مثل داداش هام: یوسف و ابوالحسن، باسواد بشم؟

رباب خانم دستی به سرش کشید و گفت: حتماً آقاجونت یه

ص:12

فکری برات کرده، بدو برو خونتون. مرتضی از شدت خوشحالی، خداحافظی نکرده به طرف خانه شان دوید و با خودش گفت: آخ جون! یعنی منم مثل داداش یوسف می شم که بتونم همه چی بخونم؟ اگه بتونم اون کتاب قصه پیامبرای آنا رو بخونم چی می شه؟

در همه راه، با خودش این سؤال ها را می پرسید و وقتی وارد خانه شد، سراسیمه از پله های آشپزخانه پایین رفت و رو به مادرش گفت:

_ آنا، آقا جون منو می فرسته مکتب آمیرزا محمود؟

_ علیک السلام آقا مرتضی! گرسنت شده پسرم؟

_ نه، مگه چی شده؟

_ آخه دیدم سلامتو خوردی!

_ آها! ببخشید. سلام آنا؛ آنا... یه سؤال دارم!

_ بفرما پسرم، چی شده این قدر دستپاچه ای تو؟

_ من که هنوز نمی تونم مثل شماها بنویسم. می شه منم مثل داداش ابوالحسن برم مکتب آمیرزا محمود؟

_ چرا نشه پسرم؛ ولی اینو بدون که آقات خودش اسمتو نوشته. ماشاءالله صدتا شاگرد هستید.

_ صدتا!؟ یعنی من باید با این همه آدم درس بخونم؟

_ آره، سر آمیرزا محمود حسابی شلوغه؛ ان شاءالله با داداش ابوالحسن، با هم می رید.

ص:13

_ اما باید حواست جمع باشه ها، مکتب آمیرزا محمود با مکتب رباب خانم خیلی فرق داره. دیگه نمی تونی قالی ببافی و با بچه ها تو سر و کول هم بزنید و قرآن خوندنم یاد بگیری.

_ خوب، پس باید چی کار کنیم؟

_ ناخنک به غذا نزن تا بگم! اونجا هم باید کتاب هایی رو که تو مدرسه های دولتی یاد می دن بخونی، هم کنارش گلستان سعدی و جامع عباسی رو بخونی.

_ آنا! اینایی که گفتی چی هستند؟ می خوایید دیگه نَرَم مکتب؟!

_ نه قربونت برم این کتاب ها قدیمی هستن، درسته که سخت هستن، ولی ارزششو دارن؛ تو هم که ماشاءالله هم سنّت خوبه هم همّتت؛ پس غصّه شو نخور و حالا بیا غذای آقا جونو ببر تا حجره.

ص:14

مرتضی که تا به حال سرش پایین بود، نگاهی به پدر انداخت و گفت: آقا جان نظر منم همین بود، واقعاً آرزوی پوشیدن این لباسو دارم. بعد، روی خود را به طرف مادرش که در سمت چپ کرسی نشسته بود برگرداند و گفت: آنا! شما هم راضی هستید؟ مادر لبخندی زد و گفت: خدا ازت راضی باشه که می خوای من و پدرتو به آرزومون برسونی! برادرات رفتند حوزه؛ اما درسشونو ول کردند. دلم می خواد وقتی وارد حوزه شدی، تا آخرش بری؛ نه اینکه نیمه کاره رها کنی؛ اما خیلی باید مراقب باشی ، شیطان به لباس کار نداره، همه جا نفوذ می کنه. مبادا این درس و لباس برات غرور بیاره و بیشتر از خدا دورت کنه. وظیفت از این به بعد سختر می شه ها پسرم!

آن شب برای خانواده، شیرینی خاصی داشت؛ حتی شیرین تر از باقلوایی که مادر سر کرسی گذاشته بود و بچه ها به آرامی آن را می خوردند.

ص:15

جمع طلاب این حوزه پیوست. دروس ابتدایی اش را نزد حاج میرزا جواد سلطان القرّاء خواند. احساس مسئولیت او پس از ورود به حوزه بیشتر شد. او تا نزدیک اذان صبح در اتاقی کوچک که در گوشه حیاط خلوت خانه بود می نشست و به فراگیری دروسش می پرداخت.

در این زمان، کتاب سیوطی را نزد آقای خاتون آبادی به اتمام رساند و از محضر استادان دیگر نیز بهره مند شد. هنوز سه سالی نگذشته بود که او تصمیم دیگری گرفت. هوای تحصیل در حوزه علمیه قم، بعد از مهاجرت سه نفر از دوستانش به دلش افتاده بود؛ بنابراین با پدر و مادر، درباره رویایش حرف زد. دوری از فرزند برای خانواده بسیار سخت بود. مادر بغضش را به سختی خورد و بعد از مکثی کوتاه گفت: من چی بگم پسرم؟ آقات بهتر صلاحتو می دونه. من، روی حرف ایشون که حرفی نمی زنم. مرتضی نگاهی مستأصل به پدر انداخت و گفت: آقا جون! شما بگید برم یا بمونم؟

آقا سیف علی، پیش تر از آیت الله سلطان القّراء، استاد مرتضی شنیده بود که پسرش قصد سفر دارد و به او تأکید کرده بودند که مانعش نشوند. مرتضی که دو زانو و سر به زیر در مقابل پدر نشسته بود، با جمله «برو پسرم خدا همراهت باشه»، سرش را بالا آورد و گفت: آقا جان واقعاً حرفتان از ته دل بود؟ نکنه

ص:16

خدای نکرده... که پدر حرفش را قطع کرد و گفت: این نظر من بود که واقعاً هم از ته دلم بود، یوسف علی و ابوالحسن که درس حوزه را ادامه ندادند، چشم امیدم به تو هست؛ اما باید ببینی مادرت هم راضی هست؟ بعد رو به همسرش کرد و گفت: دختر عمو راضی هستید آقا مرتضی بره قم؟ راه دورها، شاید سالی یک بار هم نتونی عزیز کرده تو ببینی! دست تنها می شی، همش می گی مرتضی مثل دو تا دختر برام زحمت می کشه؛ همه جوانب رو در نظر بگیر و بعد هر چی که از دلت گذشت به مرتضی بگو.

مادر از جایش بلند شد و سراغ کمد دیواری گوشه اتاق رفت و ظرف نُقل را درآورد و رو به شوهرش گفت: به همان حضرت معصومه که مرتضی می خواد همجوارش بشه از ته دل راضیم. اینم شیرینی تحصیل پسرم. و رو به مرتضی گفت: برو مادر جان! خدا را به حق خودش قسم می دم که کفایتت کنه! مگه خود پیامبر نفرموده اند برای تحصیل علم حتی به چین هم برید؛ قم که از چین خیلی نزدیکتره!

مرتضی با خنده گفت: آنا! برام خیلی قشنگه که شما، هم مفسر قرآن هستید و هم زندگی پیامبران را جز به جز می دانید، حدیث های زیادی هم حفظ هستید.

مادر لبخندی زد و گفت: خدا رحمت کنه پدرمو که هر چی دارم از اونه؛ از خدا هم می خوام روزی برسه که تو هم بگی خدا رحمت

ص:17

کنه پدر و مادرم را که هر چه دارم از اون هاست.

ص:18

چیزی در دست داشت؛ یکی اسپند دود می کرد و دیگری شاخه گلی از باغچه حیاط چیده و در کاسه سفالی پرِ از آب انداخته بود. مادر، قرآن به دست از پله های ایوان پایین آمد، پسرش را در آغوش گرفت، تمام تلاشش این بود که اشکش سرازیر نشود، اما مهر مادری مانع شد. پدر در جیب پسرش مقداری پول گذاشت و نامه آیت الله سلطان القرا را به دستش داد و گفت: برو پسرم! خدا به همراهت! حاج آقا گفتند که آ درس آسید حسین قاضی(1) را هم نوشته و کاملاً سفارشت رو کرده. قم که رسیدی فوراً برو پیششون، حتماً کمکت می کنند.

مرتضی، خواهر و برادرها را در آغوش کشید و از زیر قرآن رد شد. سفر آغاز شده بود. همسفرهایش، میرزا رسول شاهدی و میرزا حسن ثقه، پیش از او پای اتوبوس رسیده بودند. اتوبوس بعد از هجده ساعت به تهران رسید. هر سه، تصمیم گرفتند شب را همان جا بمانند و صبح به طرف قم حرکت کنند؛ به همین خاطر برای استراحت به یکی از مهمان خانه های اطراف شمس العماره رفتند. اما خستگی راه

ص:19

بر شوق وصال غلبه نکرد و خواب به چشم های منتظر هیچ کدامشان راهی پیدا نمی کرد.

ساعت های انتظار با طلوع آفتاب به سر رسید. بعد از خواندن نماز صبح و خوردن صبحانه ای مختصر، به طرف قم حرکت کردند. میرزا رسول تازه خوابش برده بود که با صدای مرتضی بیدار شد: بلند شو میرزا! بلند شو، گنبد حضرت از اینجا پیداست؛ دیگه رسیدیم قم.

ناخودآگاه دست ها روی سینه ها رفت و هر کس با زبان خودش به حضرت معصومه علیها السلام سلام داد. بعد از پیاده شدن از ماشین، هر سه تصمیم گرفتند تا اول به پابوس حضرت معصومه علیها السلام رفته و بعد در مدرسه حجتیه به دیدن آ یت الله سید حسین قاضی بروند. قبل از نماز ظهر عازم مدرسه شدند. مرتضی، نامه استادش را تقدیم آیت الله قاضی کرد. ایشان هم قول دادند تا جایی که از دستشان برآید کمک کنند. وقتی دو روز بعد همراه ایشان به دیدار آیت الله حجت(1) رفتند، با استقبال بسیار گرم ایشان

ص:20

روبه رو شدند.

آیت الله حجت وقتی متوجه شد پسر برادر آیت الله دوزدوزانی در مقابلش نشسته، رو به مرتضی کرده و گفتند: فکر نکن فقط پسر برادر شیخ محمود هستی، برای من هم مثل برادرزاده عزیزی؛ اما از من نخواهید قوانین مدرسه را زیر پا بگذارم. مهم ترین شرط حجره دادن در مدرسه، معمم بودن است که تو نداری. البته من حاضرم یکی از اتاق های خانه ام را به شما بدهم، اما از قانون مدرسه سرپیچی نکنم. ان شاء الله هر وقت معمم شدی برای حجره گرفتن اقدام کن.

آنها مجبور شدند اتاقی کوچک اجاره کنند و همزمان با اجاره خانه درس هایشان را هم با راهنمایی های آیت الله سید حسین قاضی شروع کردند.

مرتضی ادامه شرح لمعه را در خدمت میرزا باقر مرندی گذراند و قوانین را از محضر آیت الله شیخ نصرت الله بناروانی استفاده نمود. اهتمام مرتضی به فراگیری درس بیشتر و بیشتر شده بود؛ او شب ها دیر می خوابید و ساعتی قبل از اذان صبح بیدار می شد و به همراه دوستانش برای مباحثه به حرم حضرت معصومه علیها السلام می رفتند. هیچ چیزی هم مانع درس خواندن او نمی شد.

چند روزی بود که ریه های مرتضی عفونت کرده بود و شهریه کم طلبگی اجازه نمی داد که نزد پزشک برود. هر کدام از

ص:21

دوستانش نسخه ای تجویز می کرد. یکی می گفت: شلغم بخور و دیگری می گفت: آ ویشن، آویشن دوای دردت هست. تب او هر لحظه بالاتر می رفت و دوستانش سراسیمه آش درست کردند و مقداری هم دارو برایش تهیه کردند. وقت سحر، آرام و آهسته بدون اینکه مرتضی بیدار شود، دوستانش به حرم رفتند؛ اما صبح وقتی سر درس آیت الله مشکینی حاضر شدند، حضور مرتضی باعث تعجب آنان شد و آنها با تندی علت کارش را پرسیدند:

_ آخه با این حالت چطور تونستی پیاده تا اینجا بیایی؟

_ پنج قران از شهریه ام مونده بود، دادم به درشکه چی با درشکه اومدم!

یکی از طلبه ها معترض گفت:

_ بنده خدا! غذای روزانه خانواده من دو قران می شه، تو چطور دلت اومد این قدر پول درشکه بدی؟

_ به خدا دست خودم نبود. نمی تونستم پا روی دلم بذارم و از درس عقب بیفتم، حاضر شدم تمام داراییمو بدم؛ اما سر درس حاضر باشم!

ص:22

برپا شد. او به دیدن اقوام و اساتیدش رفت و بعد از دیدار استادان خود، درباره پیشنهاد آنها با پدر و مادرش صحبت کرد. مادر، خنده ای کرد و گفت: یکی اینجا به فکر من باشه، می ترسم از پس این همه خوش حالی برنیام، عروسی ابوالحسن و عمامه گذاری مرتضی، هر دو با هم تو یک سال و تو یک ماه؟! من از خوش حالی می میرم! مرتضی با چشم های پر از اشک نگاهی به مادر انداخت و گفت: نگو آنا، نگو؛ به خدا طاقت حرفشم ندارم؛ الهی صد سال سایه ات روی سرم باشه، حالا اجازه می دی امسال به بزرگ ترین آرزوم برسم؟ مادر با اشاره به شوهرش گفت: تا آقات هست که من حرفی نمی زنم، ان شاءالله امسال عمامه بذاری و به زودی... و حرفش را خورد. مرتضی که منظور مادر را فهمیده بود از خجالت سرش را پایین انداخت و حرفی نزد. پدر دستی به شانه اش زد و گفت: پسرم برو زود خونه به داداش یوسف بگو امشب بیاد خونه ما، می خوایم بریم حرف های آخرو با فامیل عروس بزنیم، خوب نیست برادر بزرگِ داماد نباشه.

ص:23

شیخ نعمت برای نماز از جایش بلند شد؛ اما خنده مانعش شد و حرفش را ادامه داد: پاشو، اگه می دونستم این طوری شیفته می شی، اصلاً تشییع جنازه آیت الله حجت نمی بردمت. می بینی آسید رضا، هم حجره ایمون چه وضعی پیدا کرده؟ سید رضا با اخم گفت:

نمازت رو بخون، این قدر سر به سر رفیق ما نذار. شیخ مرتضی رو به شیخ نعمت کرده و گفت:

به خدا دست خودم نیست؛ ماشاءالله آقا یه نور خاصی داره. خدا حفظشون کنه. اصلاً از روزی که توی تشییع جنازه دیدمشون، نمی دونم چرا این طوری شدم؟!

چند روزی نگذشته بود که شیخ مرتضی آدرس امام خمینی را پیدا کرد و به پیشنهاد آیت الله شربیانی در درس خارج ایشان شرکت کرد. ارتباط او روز به روز با استادش بیشتر می شد؛ اما حاج آقا روح الله، نه فقط استاد او که مرادش بود و شیخ مرتضی شیدای آن مراد.

ص:24

_ خیر پسرم، خیر.

_ راستشو بگین، کسی چیزیش شده؟

_ وای مرتضی، چرا شما خواهر و برادرا این اخلاق مادرتونو گرفتید؟ همش منتظر خبرای بد هستید؟ حالا نمی خوای تعارفم کنی بریم تو حجره؟

شیخ مرتضی همراه پدرش به حجره رفت؛ اما ذهنش کاملاً درگیر بود. سینی چای را جلوی پدر گذاشت و بی مقدمه پرسید: آقاجان الان سه ساله که من قم هستم، شما تا به حال نیومده بودید، امسال! تو این گرما؟ پدر با خنده گفت:

خوبه خودتم داری میگی گرما، آخه آدم تو گرما چای جلوی مهمون می ذاره یا شربت؟! اولاًً. دوماً مگه تو نمی دونی خرداد وقت پرداخت وجوهاتمه؟ اومدم قم برای حساب و کتاب و پرداخت وجوهات. مرتضی با تعجب گفت: آخه شما که هر سال پیش عمو یا پسرش حساب و کتاب می کردید، چطور امسال؟ پدر با لبخندی گفت:

تقصیر خودته! عید چهار پنج روز بیشتر تبریز نموندی؛ اما با حرف هات همه رو شیفته حاج آقا روح الله کردی؛ منم امسال اومدم قم که هم خانم حضرت معصومه علیها السلام را زیارت کنم هم تو رو ببینم که در اصل خُمس بچه هام هستی، بلکه تو هم سبب خیر بشی و بتونم حاج آقا روح الله رو ببینم.

ص:25

ص:26

سیف علی همراهی شان کرد تا خانه ای برای پسرش فراهم کند. روز عمامه گذاری پسرش هم گفته بود: پسرم! تو فقط به فکر درس باش، تأمین مالی تو از طرف من؛ ولی این دلیلی بر قناعت نکردن نیست... .

الان که شیخ مرتضای بیست و هشت ساله، زندگی مشترکش را شروع کرده بود، وظیفه پدر هم سنگین تر شده بود. پدر خانه ای کوچک رهن کرد و بعد از زیارت حضرت معصومه و دیدار با مراجع، راهی تبریز شد. بعد از بدرقه، شیخ مرتضی در فکر سفارش های پدر بود که می گفت: یادت باشه، زن اسیر تو نیست و قرار نیست تو به او مسلّط باشی. مواظب باش با حرف یا عملت دلشو نشکنی؛ اکرم، عزیز کرده حاج ایمانه. سعد بن معاذ همیشه تو ذهنت باشه! با اینکه پیامبر برای تشییع جنازش حاضر شد، اما به خاطر بدخلقی با خانواده، همان لحظه اول استخوان هاش در قبر خرد شد. از تو مطمئنم، می دونم همه این چیزها رو از منم بهتر می دونی؛ اما چی کار کنم که پدرم، دلم طاقت نمیاره که سفارش عروسمو نکنم.

آن قدر در افکارش غوطه ور بود که نفهمید کی به خانه رسیده. زیباترین احساس را داشت، کسی در خانه به انتظارش نشسته بود. کف حیاط نمناک بود و بوی خاک در فضا پیچیده بود. روی فرش کوچکی که همسرش زیر درخت انار پهن کرده بود نشست. همسرش با سینی چای از راه رسید. شیخ مرتضی

ص:27

استکان چای را از دست همسرش گرفت و با دست دیگرش، دست همسر را.

_ خانمم! بشین که خیلی کارت دارم.

استکان را جلوی همسرش گذاشت و شروع به صحبت کرد. خانمم! من دوست ندارم حقی از شما به گردنم باشه، تمام ترسم از قبر و قیامته. شما می تونید در مقابل تمام کارهای خانه از من پول بگیرید، حتی شیر دادن بچه.

_ وا، آقا مرتضی این چه حرفیه؟! من...

_ زن که نباید روی حرف شوهرش حرفی بزنه. من دوست دارم در مقابل زحمات شما به اندازه توانم پول بدم، خواهشاً شما گرون فروش نباشید، ارزون حساب کنید تا مشتری بشیم.

هر دو خندیدند که شیخ مرتضی گفت:

به والله قسم از شوخی گذشته، نمی ذارم حقت تو این خونه ضایع بشه. مطمئن باش غیر از پول تا جایی که در توانم باشه، توی کارهای خونه کمکت می کنم.

ص:28

«اصلاً اسدالله علم(1) حق نداشت لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی را تصویب کند. نوکر امریکایی ها بودن یعنی همین. مگر میشه شرط مسلمان بودن را برای کاندیداهای مجلس برداشت؟... .» آهی کشید و با خودش گفت: به قول آیت الله خمینی، مگر مردهای ما حق رأی دارند؟ هر کسی را خودشون بخوان از توی صندوق در میارن. حالا با این لایحه جدید واقعاً چه چیزی را می خوان ثابت کنند؟ خدا عالم است.

«السلام علیک یا فاطمة المعصومه!» مثل روزهای دیگر به محض دیدن گنبد طلایی حرم حضرت معصومه علیها السلام، ناخوداگاه ایستاد و سرش را پایین انداخت. دست بر سینه اش گذاشت و به حضرت سلام داد و شروع کرد به حرف زدن با ایشان: یا حضرت معصومه! باز هم می گویم به برکت شما، آقا آزاد شد. محله ما هم مثل همه محله های دیگه می خوان با حضور آقا جشن بگیرن، دارم می رم ایشان را دعوت کنم برای فردا شب تشریف بیارند.

به طرف منزل امام خمینی حرکت کرد. تا بیت امام فاصله ای

ص:29

نبود؛ اما برای او به درازی روزهای دوری از امام بود. یاد سخنرانی های امام در سیزده خرداد افتاد که شاه را به طور مستقیم مخاطب قرار داده بود و لایحه های شش گانه را با شجاعت به باد انتقاد گرفته بود. شاه هم به اصطلاح خودش حرف های ایشان را بی جواب نگذاشت و شبانه، مأموران امنیتی، ایشان را به تهران بردند؛ اما مگر آیت الله خمینی از این حرف ها و کارها هراسی داشت؟ اعلام کردند که آیت الله خمینی در دادگاه نظامی محاکمه می شود و این به معنای اعدام ایشان بود. مراجع هم با اتحاد همیشگی شان جواب شاه را خیلی محکم دادند و با نظر آیت الله میلانی، حکم مرجعیت آیت الله خمینی صادر شد و همه مراجع آن را امضا کردند.

شیخ مرتضی روزهای سنگینی را به یاد می آورد. روزهای گرم تابستان را که از شدت دلتنگی، پیراهنش را بالا می زد و سینه گُر گرفته از آتش اندوه را به دیوار حیاط می چسباند و استغاثه گویان از خداوند آزادی استادش را می خواست.

ص:30

رکعتی! بیست ساله همه بهتون می گن برید منبر، شما همش طفره می رید. امروز که پاتون به درگاه مسجد گیر کرد و افتادید زمین، دیگه از این کم کاری ها نمی کنید.

شیخ مرتضی در حالی که آستین هایش را پایین می کشید رو به او گفت: به خدا، داداش می ترسم؛ مسئولیتش خیلی سنگینه و از طرف دیگه هم بخوای حساب کنی، احتیاج مالی ندارم، همه مخارج زندگیمو که آقا جان می ده، منم این کار رو گذاشتم برای طلبه هایی که شاید به پولش احتیاج دارند. امسال هم اگر امام خمینی اعلامیه نمی دادند و طلبه ها را موظف نمی کردند جز برای نماز به مسجد نمی رفتم که اونم پشت سر آیت الله حجازی بخونم. گرمای تابستون یه طرف، ماه رمضان هم از طرف دیگه، وظیفه آدمو در مقابل مردم، خیلی سخت می کنه. حالا آماده ای با هم بریم مسجد یا اینکه باید منتظرت بمونم؟

ص:31

هیچ دکتری نمی دمش. خدا با نذر و نیاز این دختر و بهمون داد، اونم بعد از سه تا پسر.

شیخ مرتضی این حرف را زد، از جایش بلند شد و رو به همسرش گفت: برم از بچه های طلبه سراغ بگیرم شاید فرجی بشه، به خدا می دونم تو مادری، اما به منم حق بده، منم پدرشم. بد بچه ام رو که نمی خوام.

به محض خروج حاج آقا بنی فضل، همسرش وضو گرفت و با دختر سه ماهه اش به پشت بام خانه رفت. بچه را کنار خودش خواباند و شروع کرد به خواندن نماز امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و بعد از نماز به سجده رفت و گفت: خدایا! به حق علی اصغر شش ماهه امام حسین علیه السلام بچه معصوم من رو شفا بده.

زمان زیادی می گذشت که مادر در سجده بود و با صدای گریه بچه سر از سجده برداشت و دخترش را در آغوش گرفت و گفت:

مادرت بمیره عزیزم. این قدر بی تاب نباش. ان شاءالله خدا خودش سببی بسازه.

مادر، سعی می کرد بچه را شیر بدهد؛ اما بچه هنوز ناآرام بود. مادر با صدای در حیاط سراسیمه از پشت بام پایین آمد و به حیاط رفت و با دیدن شوهرش گفت:

ص:32

_ آقا مرتضی به خدا دیگه نمی تونم اشک بچه ام رو ببینم.

_ خوب برید حاضر شید، ببینم چی می شه، اما عجله نکن خانم، یه وقت خدای نکرده از پله ها می افتی. البته سراغ گرفتم، گفتند دکتر متخصّص امروز توی بیمارستان فاطمی بوده و فکر کنم تا دو ساعت دیگه هم باشه.

_ وحید جان! مواظب برادرهات باش، تا ما خواهرت رو ببریم بیمارستان و بیاییم.

دکتر با دیدن بچه گفت: دخترتون امشب مهمون ماست. یه سری آزمایشه که باید انجام بشه، تا بفهمیم مشکل واقعیش چی هست. خانمتون می تونه به عنوان همراه بمونه، ولی شما بعد از درست کردن پرونده تشریف ببرید.

پسرها به استقبال پدر آ مدند؛ اما نبودن مادر و خواهر، نگرانشان کرد. حمید به گریه افتاد و گفت: آبجی مُرد بابا؟ شیخ مرتضی پسرش را در بغل گرفت و گفت: نه پسرم، خواهرت یکی دو روز بیمارستان می مونه، بعد میاد خونه. مامان هم پیشش موند که تنها نباشه. پسرهای من امشب باید مثل مردها، خودشون کارهای خودشونو بکنند. حالا هم بیایید کمک من تا یک شام خوشمزه با هم درست کنیم. حمید که همچنان گریه می کرد، با پایش محکم به پای پدر زد و گفت: ولی من که شام نمی خوام! من مامان و آبجیم رو می خوام.

ص:33

شیخ مرتضی آرام از پله های ایوان بالا رفت و پسرها را روی حصیری که گوشه ایوان پهن شده بود، نشاند و بعد حمید را از بغلش، پایین گذاشت و رو به وحید گفت: پسرم مواظب برادرات باش، تا من از درخت چند تا انجیر بچینم، مردهای کوچک خونه هم اصلاً گریه نمی کنند. حمید که تا حدودی آرام شده بود، دنبال پدرش از پله ها پایین رفت و گفت: بابا اگه می خوای آقا بشم و گریه نکنم، باید بغلم کنی تا من انجیر بچینم وگرنه می زنم زیر گریه ! شیخ مرتضی که از حرف پسرش به خنده افتاده بود، حمید را بغل گرفت و گفت: بفرما حمید آقا، ببینم چند تا انجیر می چینی.

شیخ مرتضی با پسرهایش سرگرم بود. در دلش اما، غوغایی دیگر بود و ترسش از این بود که هر لحظه خبر مرگ دخترش را بدهند. بعد از شام بچه ها را خواباند و خودش پای سجاده نشست. متوسل به حضرت رقیه علیها السلام شده بود و روضه می خواند و اشک می ریخت. صبح هم مجبور بود سر درس حاضر شود و در تمام ساعات درس، کلافه بود. زودتر از همیشه بلند شد و به طرف بیمارستان حرکت کرد.

در راه، همه اش با خودش حرف می زد: باید خودمو برای بدترین خبر آماده کنم: اگر گفتند دخترت مرده، نباید طاقتم را از دست بدهم، باید حواسم به مادرش باشه.

ص:34

_ خدایا! به صبر حضرت زینب علیها السلام بهمون صبر بده!

غرق در افکار بود و اصلاً متوجه نشد که چه زمانی وارد بیمارستان شده، وقتی وارد اتاق شد و تخت خالیِ دخترش را دید، چند قدم به عقب برگشت. پرستار که پشت سر او وارد اتاق شده بود، پرسید:

_ حاج آقا شما چرا بی اجازه اومدید توی بخش؟

_ دخترم، دخترم را دیشب آوردیم اینجا، بستریش کردند، الان نیست. طوریش شده؟

_ کدوم تخت بود؟

_ نمی دونم ولی اسمش افخم هست، افخم بنی فضل.

_ آها. الان بردنش برای رادیولوژی، نگران نباشید.

شیخ مرتضی دستش را روی سینه پرتپشش گذاشت:

_ زنده است بچه ام؟

_ بله حاج آقا، مگه قرار بود زنده نباشه؟

شیخ مرتضی سراسیمه سراغ پزشک بخش رفت و پرسید:

_ ببخشید آقا، می تونم بپرسم مشکل دختر من چی هست؟ اسمش افخم بنی فضل هست.

_ آزمایش ها که بحمدالله چیز مشکوکی نشون ندادند، فقط مونده جواب رادیولوژی. یک ساعت قبل دکتر اینجا بودند و می گفتند احتمالاً افخم کوچولو یک کم شکمو هستند و مثل

ص:35

اینکه شیر مادر سیرش نمی کنه و علت ناآرامی هاش باید همین باشه. از دیشب تا حالا که شیر خشک خورده، هیچ گریه و ناآرامی خاصی نداشته؛ اما باز هم دکترش گفتند، برای اطمینان بیشتر بچه را امشب نگه می داریم.

ص:36

_ خوب آقا مرتضی بگو چی شده؟! یه خبر می خوای بدی، اِنقدر آدم رو چشم به راه می ذاری که مزه خبر می ره.

شیخ مرتضی آرام و شمرده گفت:

_ فردا عصر مهمان داریم.

_ خوب قدمش روی چشم؛ حالا کی هست؟

_ خوب اینو شما باید حدس بزنی!

_ آقاجون و آنا می خوان بیان؟

شیخ مرتضی لبخندی زد و گفت قربون آقاجون و آ نا برم، اما عزیزتر از اونها. اصلاً بذار بگم، امام خمینی می خوان بیان بازدیدمون.

همسرش که از شدت خوش حالی چشم هایش گرد شده بود و صورتش برافروخته، با خوش حالی گفت: خدا نگهدارشون باشه، ایشون همیشه نسبت به ما لطف داشتند. یادتونه بعد از عروسیمون اومدند به دیدار آقاجون؟ وای خدای من چه خبر خوبی!

شیخ مرتضی سرش را به علامت تأیید تکان داد و گفت: واقعاً نمی دونم در مقابل این همه محبت امام، چطوری خدا رو شکر کنم؟ به نظرت همسایه ها رو خبر کنیم؟ سری به علامت تأیید تکان داد و رو به همسرش گفت:

شاید زکات این نعمت، دعوت از همسایه ها باشد. ان شاءالله بهترین پذیرایی را باید از امام بکنیم. میوه، شیرینی و هر چی

ص:37

بنظرتون لازم میاد، بگید تا برای فردا بخرم. فقط مواظب باشید بریز و بپاش زیاد نشه، که امام از اسراف بدشون میاد.

ص:38

آمده بود. ساعتی نشست و هنگام رفتن بی مقدمه پرسید:

_ حاج آقا بنی فضل، شما از بحث ها و تقریرات امام چی دارید؟

_ حدود 14_ 15 سال مباحث تحریرالوسیله امام را تدریس می کردم و تمام سعی ام این بود که مثل حضرت امام باشم. قبل از تدریس مطالعه می کردم و تمام مطالب را کاملاً منظم می نوشتم.

_ اگر به نظرتون کامل میاد، بدید مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام تا همه را براتون چاپ کنند. آیت الله بنی فضل لبخندی زد و رو به حاج سید حسن خمینی گفت:

_ عزیزم می دونی این پیشنهاد شما تعبیر خواب من هست؟ چند سال هست که می خوام نوشته هامو چاپ کنم، اما پولش فراهم نمی شه. قرار بود ماه آینده با پسر بزرگم وحید بریم تبریز برای فروش سهم الارثم، که با این پیشنهاد شما، واقعاً مانده ام در کار خدا.

ص:39

نظر جسمانی بسیار ضعیف شده بودند و دکتر حمیدی اعتقادشان این بود که باید ایشان را از انواع ویروس ها دور نگه داشت، به ویژه ویروس سرماخوردگی، که برای ریه ها خطر جدی بود، بنابراین رفت و آمدها محدود شده بود و آیت الله بنی فضل بارها به فرزندانش گفته بود: «خانه برایم تبدیل به زندان شده» اما هیچ کاری از دست کسی برنمی آمد.

سعید بعد از چند روز به دیدار پدرش رفت.

_ سعید! بابا الان پنج روز هست که ندیدمت. به خدا دلم برات لک زده بود؛ بیا بالا تا پیشونیت رو ببوسم.

_ آقا سرما خوردم و الانم از بس دلم تنگ شده بود؛ گفتم بیام دورادور ببینمتون و برم. افخم ازم قول گرفته از پله های حیاط بالا نیام، فاصله منم از پنج متر کمتر نشه؛ هنوز ویروسش توی بدنمه؛ باید احتیاط کرد. شما بهترید که ان شاءالله؟

_ نه سعید جان، بهتری کجاست؟ الان یک ماهه که قم هستم و باید از روی پشت بام به حضرت معصومه علیها السلام سلام بدم. دلم پر زده برای حرم، دیشب خواب می دیدم با مادرم رفتیم مسجد جمکران.

_ ان شاءالله بهتر که شدی، خودم نوکرتم، همه جا می برمت. شما قول بده که خوب بشی.

_ قول من به چه درد می خوره؟ صلاح خدا هر چی باشه، راضی ام به رضای خدا. ولی سعی کنید بیشتر بیایید اینجا،

ص:40

مادرتون دست تنهاست. افخم هم کارش زیاده، اگر نمی تونید بیایید اینجا به من سر بزنید، مادرتون را دست تنها نذارید. امیدم بعد از خدا به شماهاست.

نگرانی آیت الله بنی فضل از تنهایی همسرش بود؛ اما فرزندان به نوبت به خانه آ نها می رفتند. با تلفن وحید همه فرزندان سراسیمه خود را به خانه پدر رساندند. پدر به ناگاه بی هوش شده بود. پزشکان متحیّر از علت بی هوشی بودند. ایشان را به سرعت به بیمارستان خاتم الانبیاء در تهران انتقال دادند. «عفونت شدید ریه ها باعث این حال شده» دکتر لسانی این حرف را به وحید زد و همچنین ادامه داد:

_ حال ایشان بسیار وخیم است، هر کار از دستمان بربیاد کوتاهی نمی کنیم.

به همت پزشکان تب ایشان کم کم پایین آمد و حالشان رو به بهبود می رفت. اما دکتر لسانی اعتقاد داشت که آلودگی هوای تهران برای ایشان مثل سم خطرناک است و باید فکر دیگری کرد. همه فرزندان اعتقاد به رفتن به تبریز داشتند و همسرش نیز بر سفر ایشان تأکید داشت؛ اما آیت الله بنی فضل گفت:

_ نه حمید جان نمی آم تبریز، باید برم قم و به کارهام برسم، تو هم خواهر و مادرت را راضی کن. هزار تا کار نکرده دارم. خمس و سهم امام توی حسابم هست، باید به دست مراجع برسونم. می ترسم بمیرم و دین مردم به گردنم باشه.

ص:41

_ خدا نکنه، این حرف ها رو دیگه نزنید، به خدا اگر افخم یا مادر اینجا بودند، طاقت نمی آوردند.

_ منم دیدم اونها نیستند این حرفو زدم.

_ ولی خودتونم بهتر از من می دونید؛ اصرار شما در مقابل خواسته بچه ها به جایی نمی رسه؛ همه بالاتفاق می خوان شما را ببرند تبریز.

چند روزی از حرف دکتر لسانی نگذشته بود که خواسته فرزندان بر نظر آیت الله بنی فضل غلبه کرد و ایشان را با هواپیما به تبریز انتقال دادند.

همسر آیت الله بنی فضل رو به ایشان گفت:

_ حاج آقا! به هر حال هنوز حالتون کاملاً خوب نشده، بهتر نیست با ارباب رجوع دیدار نداشته باشید؟

_ نه خانم، اینها به امیدی میان در خونه من، اگر من نتونم کاری براشون بکنم و اینها را ناامید بفرستم به نظرتون جواب خدا رو می تونم بدم؟ شاید برای بعضی شون کاری از دستم برنیاد، اما همین که به درد دل هاشون گوش بدم، راضیشون می کنه، سبک می شن، چرا این دلخوشی رو ازشون بگیرم؟

هر روز بر تعداد مراجعه کنندگان اضافه می شد و آیت الله بنی فضل با روی گشاده، با همه برخورد می کرد. عفونت ریه های ایشان شدید شد؛ تا اینکه مجبور شدند ایشان را در بیمارستان بستری کنند.

ص:42

بعد از یک هفته، حال ایشان رو به بهبود می رفت و این موضوع باعث خوشحالی فرزندان شده بود. هر چهار فرزند ایشان به همراه همسر و فرزندانشان از قم به تبریز آمده بودند، اما در کمال ناباوری بعد از یک هفته دوباره ایشان به کما رفتند.

دکتر مستوفی گفت:

_ دعا کنید، باز هم امید هست. با توجه به اینکه دفعه قبل نیز به هوش آمدند، ما خیلی امید داریم که ایشان به حال طبیعی برگردند.

یک هفته از بیهوشی کامل آیت الله بنی فضل می گذشت و خانواده در بیم و امید بسر می بردند که دکتر مستوفی گفت:

_ متأسفم، خبر خوبی براتون نداریم. کلیه های ایشون از کار افتاده و دیالیز را هم پس می زند. اصلاً رفتار حاج آقا بنی فضل در آن موقع بسیار عجیب است. او در حالت هشیاری کامل است و انگار مغز فرمان های خودش را می دهد.

دکتر مستوفی در ادامه گفت:

_ واقعاً مانده ایم، انگار ایشان برنامه جدیدی دارند. دعا کنید، فقط دعا.

سه روز بعد آیت الله بنی فضل به هوش آمد و با تلفن حمید، همه اهل خانه خودشان را به بیمارستان رساندند.

_ ایشان کاملاً هوشیار نیست و توقع نداشته باشید بشناستتون. خیلی باهاشون حرف نزنید.

حمید آهسته این مطالب را به خواهرش گفت و تأکید کرد

ص:43

که خیلی باید مراقب حرف هایتان باشید؛ نکنه پدرمان متوجه بشه که کلیه هاشون از کار افتاده. ساعت ملاقات تمام شده بود و ملاقات کنندگان باید اتاق را ترک می کردند، همه خوشحال از بهبود حال پدر راهی خانه هایشان شدند؛ اما گویی فصل دیگری از زندگی آیت الله بنی فضل شروع شده بود.

ساعتی از حضور فرزندان ایشان در خانه نگذشته بود که از بیمارستان تماس گرفتند. اهل خانه آیت الله بنی فضل سریع خود را به پدرشان رساندند؛ اما دیگر وقت سفر رسیده بود. آغازی دیگر و شروعی دوباره. او در دهم شهریور 1386 شمسی جان به جان آفرین تسلیم کرده بود.

ص:44

تصاویر

عکس

عکس

عکس

ص:45

عکس

عکس

عکس

عکس

ص:46

عکس

عکس

عکس

عکس

ص:47

عکس

عکس

عکس

ص:48

بانک اطلاعات اندیشمندان مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما در رابطه با آیت الله مرتضی بنی فضل علاوه بر چاپ نوشته حاضر، تولید برنامه تلویزیونی با عنوان وادی فضل، در آرشیو خود نیز 615 دقیقه راش، اطلاعات مکتوب و همین طور در بانک عکس، تعداد قابل توجهی عکس از این شخصیت را دارا می باشد. و هرگونه تقاضا از طرف محققین، برنامه سازان و علاقمندان را پاسخگو و آماده دریافت اطلاعات در این خصوص می باشد.

تلفن تماس:2933830-0251

آدرس سایت و پست الکترونیکی:

Farzanegan@irc.ir Email: _ www.irc.ir